Xe " thổ mộ " là xe gì?
HỎI: Hồi tôi còn nhỏ, ba mẹ hay dùng xe ngựa (Độc mã có kéo cái thùng) như phương tiện di chuyển công cộng (chở chừng 6 người là cùng) và cứ nói là đi xe Thổ Mộ rẻ tiền. Tới nay, tôi vẫn thắc mắc là tại sao lại gọi xe do một con ngựa kéo là xe Thổ Mộ?
(Bác Hoàng Nghĩa / Fullerton)
ĐÁP: Có ý kiến từ những người thông Tây học cho rằng, Thổ Mộ là do tiếng Pháp “Tombereau” mà ra. Ý kiến này không đúng vì người Pháp ở Sàigòn (Nam Kỳ) trước đây chỉ gọi xe thổ mộ là Boite d’allumettes (hộp quẹt) hoặc “tac- à – tac” (Có lẽ vì khi chạy, vó ngựa chạm mặt đường trải đá nghe “tách, tách”). Và như Vương Hồng Sển ghi trong tự vị tiếng Việt Miền Nam: “Họ không bao giờ gọi xe thổ mộ là tombereau cả”.
Lại có ý kiến cho rằng, do từ “Tháo Mã” mà ra, vì đây là xe chở cỏ cho ngựa ăn (ở đồn Tây thời trước). Ý kiến này cũng lạ, người ta khó mà biết được tại sao “Tháo Mã” lại có thể trở thành Thổ Mộ. Huống chi bản thân hai tiếng Tháo Mã đã là tiếng Việt, dù là đọc theo âm Hán Việt. Hay là người đề xướng cách giải thích này muốn liên tưởng đến âm Quảng Đông của hai tiếng tháo mã là “ishôù mạ” chăng? Thổ mộ quả có na ná với “ishôù mạ” trong tiếng Quảng Đông, nhưng dân Quảng Đông có liên quan gì đến sự hoạt động ở các đồn Tây thời trước. Huống chi “ishôù mạ” (Tháo mã) chỉ có nghĩa là con ngựa bằng cỏ hoặc con ngựa cỏ tức ngựa hoang! Chứ đâu phải là xe chở cỏ cho ngựa ăn.
Cuối cùng, chỉ có cách hiểu “Thổ Mộ” là “ngôi mộ bằng đất” mới thật sự phù hợp để giải thích nguồn gốc của hai tiếng “Thổ Mộ” trong đoạn văn tả “xe Thổ Mộ” mà thôi: “Cái thùng xe thổ mộ với cái mui khum khum của nó rất giống cái hình một nấm mộ bằng đất”.
